Η αφορμή για το συγκεκριμένο άρθρο είναι τα δεκάδες ερωτήματα που δέχομαι καθημερινά γι’αυτό το νέο( !) μικρόβιο που μπήκε στη ζωή εκατομμυρίων ελλήνων και έχει σπείρει τον πανικό.Έχει συσχετισθεί με τον ιό της γρίππης των χοίρων και ο μέσος έλληνας είναι διατεθειμένος να κάνει τα πάντα προκειμένου να θωρακισθεί έναντι του νέου εισβολέα.
Τι είναι ο πνευμονιόκοκκος ;
Ο πνευμονιόκοκκος ή αλλιώς στρεπτόκοκκος της πνευμονίας, είναι από τα πιο συχνά παθογόνα που προκαλούν πνευμονία της κοινότητας και η πιο συχνή αιτία εισαγωγής σε νοσοκομείο σε ασθενείς με πνευμονία.
Παράγοντες κινδύνου για λοίμωξη από πνευμονιόκοκκο
- Η κατάχρηση αλκοόλ έχει συσχετισθεί με αυξημένα ποσοστά προσβολής από πνευμονιόκκοκο.
- Το κάπνισμα ,ενεργητικό και παθητικό , αυξάνει τον κίνδυνο νόσησης και μάλιστα με δοσοεξαρτώμενο τρόπο, όσο πιο πολλά τσιγάρα τόσο πιο υψηλό το ρίσκο.
- Το άσθμα είναι ένας ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου, με τους ασθματικούς να έχουν διπλάσιο ποσοστό προσβολής από το μικρόβιο σε σχέση με τους μη ασθματικούς.
- Υποσπληνισμός ή σπληνεκτομή- πολλές λειτουργίες του σπληνός προστατεύουν τον ανθρώπινο οργανισμό από μικρόβια με κάψουλα ,όπως ο πνευμονιόκοκκος. Η χειρουργική αφαίρεση του σπλήνα ή η υπολειτουργία του λόγω κάποιας νόσου, ( δρεπανοκυτταρική αναιμία, θαλασσαιμία, μεταμόσχευση μυελού, λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα ), αυξάνει τον κίνδυνο ακατάσχετης πνευμονιοκκοκικής λοίμωξης.
- Η ανοσοκαταστολή. Ο κίνδυνος εδώ αυξάνεται κατά 50-100 φορές. Τέτοιες ανοσοκατασταλμένς ομάδες είναι οι ασθενείς με αίητζ, με πολλαπλό μυέλωμα, με συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, οι μεταμοσχευμένοι, οι καρκινοπαθείς.
Πώς μεταδίδεται ο πνευμονιόκοκκος ; Πώς νοσούμε ;
Οι πνευμονιόκοκκοι μεταφέρονται με την εισπνοή ή με σταγονίδια και εγκαθίστανται στο ρινοφάρυγγα. Ένα 40-50% υγιών ενηλίκων φέρει κατά καιρούς διάφορους τύπους πνευμονιόκκοκου στο ρινοφάρυγγα του για διαστήματα 4-6 εβδομάδων. Η νόσος εκδηλώνεται όταν ο ασθενής μολυνθεί με ένα τύπο πνευμονιόκκοκου διαφορετικό από αυτούς με τους οποίους έχει ήδη εποικισθεί. Ο διαφορετικός τύπος αυξάνεται σε αριθμό μέσα σε 1-3 μέρες και από το ρινοφάρυγγα μεταφέρεται στις κυψέλες των πνευμόνων.Μέσα εκεί δημιουργούν φλεγμονή και πύκνωση. Εν τω μεταξύ ο ασθενής ανεβάζει πυρετό με ρίγος, βήχα και συχνά πόνο στην πλευρά της νόσου.Η αναπνοή γίνεται πιο γρήγορη, τα πτύελα σκουρόχρωμα και ο οι υπερήλικες μπορεί να εμφανίσουν σύγχυση. Η νόσος μπορεί να έχει μια ήπια πορεία και να αντιμετωπιστεί με αντιβίωση από το στόμα, μπορεί όμως να οδηγήσει και σε σήψη, ιδιαίτερα τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, όπου σε τέτοιες περιπτώσεις η θνησιμότητα φτάνει το 25%.
Ποιά είναι η θεραπεία ;
Η πλειονότητα των ασθενών με πνευμονία της κοινότητας , αντιμετωπίζονται με εμπειρικά αντιβιοτικά σχήματα από το στόμα, τα οποία καλύπτουν και τον πνευμονιόκοκκο. Διάφορα σκευάσματα πενικιλλίνης αποτελούν θεραπεία εκλογής. Παρόλα ταύτα, μελέτες δείχνουν ολοένα και πιο πολλά στελέχη πνευμονιόκοκκων με μέση ή και πλήρη ανθεκτικότητα στην πενικιλλίνη.Ως εκ τούτου οι ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στη αγωγή που τους έδωσε ο ιατρός τους μετά από 48-72 ώρες, ανταπόκριση που αποτυπώνεται στην ύφεση ή υποχώρηση των συμπτωμάτων τους (δηλ. του πυρετού,του βήχα ,της κακουχίας), πρέπει να επανέρχονται στον ιατρό τους για αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος. Ασθενείς που εξαρχής πέρα από τον υψηλό πυρετό , εμφανίζουν υπόταση, έντονη κακουχία ,αδυναμία λήψης θεραπείας από το στόμα λόγω ναυτίας ή ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, πρέπει να νοσηλεύονται και να λαμβάνουν ενδοφλεβια αγωγή. Η συνηθισμενη διάρκεια θεραπείας ειναι 10-14 μέρες εκτός αν υπάρξουν επιπλοκές.
Το εμβόλιο κατά του πνευμονιόκκοκου και η αποτελεσματικότητα του στην πρόληψη
Το 1945 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το τετραδύναμο εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου.Η ανάπτυξη του συνέπεσε με την ανακάλυψη της πενικιλλίνης, οπότε δεν χρησιμοποιήθηκε εκτενώς αφού η επικρατούσα άποψη ήταν πως δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη ανησυχία για μια νόσο που αντιμετωπίζεται τόσο εύκολα με αντιβίωση.
Το 1970, ο Δρ Robert Austrian πρωτοπόρησε με την παρασκευή του 14δύναμου εμβολίου. Αυτό μετεξελίχθηκε το 1983 στο 23δύναμο εμβόλιο. Μια σημαντική ανακάλυψη έγινε το 2000, όταν κατασκευάστηκε το 7δύναμο συζευγμένο εμβόλιο, το οποίο είναι κατάλληλο για παιδιά κάτω της ηλικίας των 2 ετών.
Μεγάλος αριθμός μελετών έχει αποδείξει ότι το εμβόλιο προστατεύει έναντι της διεισδυτικής πνευμονιοκοκκικής νόσου, όπως η βακτηριαιμία και η μηνιγγίτιδα από πνευμονιόκοκκο.Παρ’όλα ταύτα δεν υπάρχει σαφής επιστημονική απόδειξη ότι προστατεύει από την πνευμονία.Ως εκ τούτου, το εμβόλιο είναι απαραίτητο για ασθενείς που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου και η οποίοι έχουν πολλαπλάσιες πιθανότητες σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό να υποφέρουν από διεισδυτική πνευμονιοκοκκικη νόσο, όπως αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με βακτηριαιμία, σήψη ή και μηνιγγίτιδα.
Ποιές ομάδες πρέπει να εμβολιασθούν;
Παιδιά ηλικίας 2 μηνών μέχρι 5 ετών (που δεν έχουν ήδη εμβολιασθεί σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. Σημειώνεται ότι σε αυτές τις ηλικίες χορηγείται μόνο το συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο) .
Στις ακόλουθες κατηγορίες ατόμων αυξημένου κινδύνου ηλικίας >5 ετών χορηγείται το 23δύναμο μη συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο:
- Άτομα που έχουν μολυνθεί με τον ιό HIV
- Άτομα με επίκτητη ανοσοκαταστολή εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας
- Άτομα με συγγενή ανοσολογική ανεπάρκεια
- Άτομα με λειτουργική ή ανατομική ασπληνία π.χ. δρεπάνωση, μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία, σπληνεκτομή
- Άτομα με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
- Άτομα με χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια
- Άτομα με χρόνιες πνευμονοπάθειες
- Άτομα με χρόνια ηπατική ανεπάρκεια
- Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη
- Άτομα με διαφυγή εγκεφαλονωτιαίου υγρού από συγγενείς ή επίκτητες αιτίες
- Παρουσία κοχλιακού εμφυτεύματος (σε παιδιά ηλικίας
- Άτομα ηλικίας> 60 ετών (χορηγείται το 23δύναμο μη συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο).
Χρήσιμα συμπεράσματα
- Το εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου προφανώς δεν προστατεύει από την γρίππη των χοίρων , όπως και από κάθε άλλου είδους γρίππης.
- Πρέπει να εμβολιάζονται αποκλειστικά και μόνο οι ομάδες υψηλού κινδύνου ,όπως αυτές ορίζονται από το υπουργείο υγείας και την κεντρική επιτροπή ειδικών λοιμώξεων.
- Η πνευμονία από πνευμονιόκοκκο είναι μία συχνή πνευμονία που χρήζει αντιμετώπισης με κατάλληλα αντιβιωτικά και λοιπά μέτρα.
- Το εμβόλιο δεν προσφέρει αποδεδειγμένη προστασία στην πνευμονιοκοκκική πνευμονία αλλά προφυλάσσει τις ευαίσθητες εκείνες ομάδες του πληθυσμού από την σοβαρότατη διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο,από την οποία και κινδυνεύουν σε πολλαπλάσιο βαθμό σε σχέση με το λοιπό πληθυσμό.
